Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

Stefan Stefañski

MichaÅ‚ Terech – inicjator i animator dziaÅ‚aÅ„ na rzecz krzewienia kultury fizycznej w Zawierciu

Strona główna » Zawiercianie » MichaÅ‚ Terech – inicjator i animator dziaÅ‚aÅ„ na rzecz kr...

„Przed ustawionemi kolumnami zjawiajÄ… siÄ™ matki chrzestne zawierckiego sokolego sztandaru, który ma być dziÅ› poÅ›wiÄ™cony; przedstawiciel ZwiÄ…zku sokolstwa, druh Terech z Warszawy, druhowie delegaci sokolstwa z Krakowa, wÅ‚adze okrÄ™gowe. Czas maszerować na nabożeÅ„stwo polowe. Na dany przez naczelnika znak orkiestra gra i pochód rusza w porzÄ…dku z miejsca… Po obu stronach ulicy gromady publicznoÅ›ci przyglÄ…dajÄ… siÄ™ ciekawie niezwykÅ‚emu pochodowi, ale widok tych dziarskich drużyn nie raduje snać publicznoÅ›ci, bo ta spoglÄ…da ciekawie, ale milczÄ…co. Idziemy przez dzielnicÄ™, zamieszkanÄ… w dużym stopniu przez robotników; troska bezrobocia gnÄ™bi ludzi, tÅ‚umaczymy sobie”.

Powyższy cytat to fragment opisu uroczystoÅ›ci poÅ›wiÄ™cenia sztandaru zawierciaÅ„skiego gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „SokóÅ‚”, która odbyÅ‚a siÄ™  w dniu 7 wrzeÅ›nia 1924 roku. Sztandar ten powróciÅ‚ do Zawiercia w dniu 11 listopada 2009 r., przekazany do Izby Muzealnej przez Stefana i Wojciecha Góralczyków. Z dÅ‚ugiego i szczegóÅ‚owego opisu, specjalnie wybraÅ‚em ten może niezbyt interesujÄ…cy fragment o przebiegu uroczystoÅ›ci, która trwaÅ‚a caÅ‚y dzieÅ„. W caÅ‚ym tekÅ›cie bowiem tylko wtedy wspomina siÄ™ o „druhu Terechu z Warszawy”.

WspóÅ‚czesnemu zawiercianinowi nazwisko to nic nie mówi. W latach dwudziestych inżynier MichaÅ‚ Terech byÅ‚ wiceprezesem Towarzystw Gimnastycznych „SokóÅ‚” i redaktorem naczelnym pisma „PrzeglÄ…d Gimnastyczny »SokóÅ‚«”. UdziaÅ‚ przedstawiciela naczelnych wÅ‚adz Towarzystwa we wspomnianej uroczystoÅ›ci nie byÅ‚ przypadkowy. ByÅ‚ on bowiem zwiÄ…zany z Zawierciem przed rokiem 1914 i dla osady fabrycznej, która nabieraÅ‚a miejskiego charakteru, dokonaÅ‚ wiele, zarówno na gruncie zawodowym, jak i spoÅ‚ecznym.

MichaÅ‚ Terech ukoÅ„czyÅ‚ gimnazjum w Radomiu, a nastÄ™pnie podjÄ…Å‚ studia politechniczne. Jako już dojrzaÅ‚ego inżyniera o dÅ‚ugim stażu praktycznym, sprowadziÅ‚ go do Zawiercia wÅ‚aÅ›ciciel Odlewni „Sambor i Krawczyk” – Marcin Krawczyk, który byÅ‚ ekonomistÄ…. ByÅ‚o to trafne posuniÄ™cie. Techniczne rozwiÄ…zania wprowadzone do produkcji, zwiÄ…zanej wówczas z przekÅ‚adniami pasowymi, przyczyniÅ‚y siÄ™ do zwiÄ™kszenia wydajnoÅ›ci odlewni, a jej wyroby zdobyÅ‚y uznanie na krajowym rynku.

PrzebywajÄ…c w 30-tysiÄ™cznej osadzie fabrycznej, MichaÅ‚ Terech rzuciÅ‚ siÄ™ w wir pracy spoÅ‚ecznej. DziaÅ‚aÅ‚ w wielu znanych wówczas stowarzyszeniach, które funkcjonowaÅ‚y w Zawierciu. PoczÄ…wszy od sÅ‚awnej Resursy, poprzez spóÅ‚dzielnie spożywcze, radÄ™ parafialnÄ…, komisje wyborcze do rosyjskiej Dumy, a na wÅ‚adzach gminnych skoÅ„czywszy. Wymieniany jest jako „prezes” gminnej rady w KromoÅ‚owie w 1915 roku, tuż przed uzyskaniem przez Zawiercie praw miejskich. Kiedy w 1913 r. powoÅ‚ano w Sosnowcu Stowarzyszenie Techników ZagÅ‚Ä™bia, MichaÅ‚ Terech zostaÅ‚ wybrany zastÄ™pcÄ… czÅ‚onka komisji rewizyjnej.

„W zdrowym ciele zdrowy duch” – takie hasÅ‚o przyÅ›wiecaÅ‚o twórcom pierwszego gniazda „SokoÅ‚a” we Lwowie, zaÅ‚ożonego w 1867 r. W Zawierciu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „SokóÅ‚” zostaÅ‚o utworzone w 1905 roku, jako jedno z pierwszych w ZagÅ‚Ä™biu DÄ…browskim. DziaÅ‚alność tej organizacji opieraÅ‚a siÄ™ na zaÅ‚ożeniu, że w drodze do niepodlegÅ‚oÅ›ci niezwykle istotne jest przygotowanie mÅ‚odzieży pod wzglÄ™dem fizycznym, poprzez gimnastykÄ™ i uprawianie sportów.

DziaÅ‚alność gniazda w okresie miÄ™dzywojennym zaznaczaÅ‚a siÄ™ w różnych dziedzinach życia spoÅ‚ecznoÅ›ci Zawiercia. ObejmowaÅ‚a m.in. udziaÅ‚ w uroczystoÅ›ciach paÅ„stwowych, organizacjÄ™ wycieczek krajoznawczych, opiekÄ™ nad grobami powstaÅ„ców styczniowych i organizacjÄ™ zawodów sportowych. Kto dzisiaj pamiÄ™ta, że czÅ‚onkowie gniazda „SokoÅ‚a” przygotowali pierwsze boisko sportowe, które mieÅ›ciÅ‚o siÄ™ obok Domu Ludowego (w tym budynku znajdowaÅ‚a siÄ™ siedziba „SokoÅ‚a”). Na marginesie warto wspomnieć, że na poczÄ…tku lat 20., jeżeli chodzi o gry zespoÅ‚owe, czÅ‚onkowie zawierciaÅ„skiego „SokoÅ‚a” uznawali wyższość siatkówki i koszykówki nad „piÅ‚kÄ… kopanÄ…”.

Nieobca byÅ‚a zawierciaÅ„skim SokoÅ‚om również dziaÅ‚alność kulturalna. W 1910 r. zaÅ‚ożyli oni chór „Lutnia”, a wielu z nich w późniejszym okresie zasiliÅ‚o koÅ›cielnÄ… „LirÄ™”. Orkiestra „SokoÅ‚a” w latach dwudziestych uÅ›wietniaÅ‚a swoimi wystÄ™pami i paradami w Zawierciu wszystkie uroczystoÅ›ci paÅ„stwowe.

CzÅ‚onkowie Towarzystwa wywodzili siÄ™ z różnych grup spoÅ‚ecznych i zawodowych, ale najwiÄ™ksze zaplecze stanowili pracownicy odlewni „Sambor i Krawczyk” – i nie byÅ‚ to przypadek. Ważnym czynnikiem zachÄ™cajÄ…cym pracowników odlewni do wstÄ™powania w szeregi „SokoÅ‚a” byÅ‚o to, że w szeregach organizacji dziaÅ‚aÅ‚ inż. Ignacy Banachiewicz, ale także to, że wÅ‚aÅ›nie z tej fabryki wywodziÅ‚ siÄ™ wspóÅ‚zaÅ‚ożyciel i jednoczeÅ›nie pierwszy „prezes” zawierciaÅ„skiego gniazda, inż. MichaÅ‚ Terech.

Jak wiemy z cytowanej relacji, ten ostatni po odzyskaniu niepodlegÅ‚oÅ›ci przeprowadziÅ‚ siÄ™ do Warszawy, gdzie aktywnie dziaÅ‚aÅ‚ w strukturach „SokoÅ‚a” na szczeblu centralnym. O Zawierciu jednak nie zapomniaÅ‚, czego dowodem byÅ‚ fakt uczestnictwa w uroczystoÅ›ciach zwiÄ…zanych z poÅ›wiÄ™ceniem sztandaru.

Ze starych fotografii patrzÄ… na nas zawierciaÅ„skie sokoÅ‚y i sokoliki, wyróżniajÄ…cy siÄ™ nie tylko oryginalnymi strojami organizacyjnymi. W szarzyźnie dnia okresu miÄ™dzywojennego stanowili oni istotny element krajobrazu organizacji spoÅ‚ecznych dziaÅ‚ajÄ…cych w Zawierciu, krzewiÄ…c zamiÅ‚owanie do tężyzny fizycznej oraz kultywujÄ…c tradycje patriotyczne. Wielu z nich oddaÅ‚o swoje życie w obronie Ojczyzny. Warto tutaj przypomnieć choćby zawierciaÅ„skiego sokoÅ‚a – BronisÅ‚awa Milejskiego, zamordowanego w Ostaszkowie.

PiszÄ…c ten tekst, nie mogÄ™ siÄ™ oprzeć refleksji zwiÄ…zanej z aktywnoÅ›ciÄ… spoÅ‚ecznÄ… wspóÅ‚czesnych mieszkaÅ„ców Zawiercia. Wielu z nich bowiem to potomkowie miÄ™dzy innymi czÅ‚onków Towarzystwa Gimnastycznego „SokóÅ‚”, którzy kontynuujÄ… tradycje rodzinne. OczywiÅ›cie dziaÅ‚ajÄ… oni w innych uwarunkowaniach i innych organizacjach, ale zgodnie z duchem spoÅ‚ecznej aktywnoÅ›ci na rzecz miasta. PrzykÅ‚adem takiej pokoleniowej zmiany warty, jest dla mnie osoba Prezesa PTTK i radnego miasta, inż. Andrzeja Stróżeckiego, ale lista takich nazwisk jest o wiele dÅ‚uższa.

Niestety pamięć zbiorowa jakby omija ten aspekt przeszÅ‚oÅ›ci miasta oraz osoby, które daÅ‚y impuls narodzinom aktywnoÅ›ci spoÅ‚ecznej w Zawierciu. Być może warto przy tej okazji zaapelować do wÅ‚adz miasta o skromne upamiÄ™tnienie jednego z pierwszych wielkich dziaÅ‚aczy spoÅ‚ecznych Zawiercia. PowstajÄ…  nowe place zabaw i boiska sportowe. Może warto pomyÅ›leć nad patronem dla jednego z nich. MichaÅ‚ Terech, z uwagi na swoje zasÅ‚ugi na rzecz krzewienia kultury fizycznej w Zawierciu (i nie tylko w nim), mógÅ‚by być jednym z kandydatów.

P. S. Innym kandydatem na patrona mógÅ‚by zostać Eligiusz Pieniążek, w krÄ™gach sportowych lat trzydziestych znany jako „Odrowąż”. Pierwszy wywodzÄ…cy siÄ™ z Zawiercia mistrz Polski w ciężkiej atletyce (podnoszenie ciężarów), który startowaÅ‚ jako zawodnik Towarzystwa Gimnastycznego „SokóÅ‚” – gniazdo w Katowicach. 

autor: Zdzisław Kluźniak

Artykuł pierwotnie ukazał się w nr 3 (5) jesień 2010 kwartalnika "Zawiercianin" oraz www.zawiercianin.pl

MichaÅ‚ TerechLutnia - Chór Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1910 roku. Jego czÅ‚onkiem byÅ‚ również znany aptekarz i filantrop StanisÅ‚aw PasierbiÅ„ski, fot. arch. autora.W górnym rzÄ™dzie trzeci od lewej Antoni Stróżecki. W Å›rodkowym rzÄ™dzie obok naczelnika Blany z lewej strony- StanisÅ‚aw Góralczyk, który przechowywaÅ‚ sztandar ukryty na strychu, fot. arch. autoraSztandar „SokoÅ‚a”. Fotografia z 2009 r. ZostaÅ‚a wykonana przed jego przekazaniem do Izby Muzealnej, fot. arch. autora.Wycieczka „Sokołów” do OgrodzieÅ„ca .U góry piÄ…ty od lewej Antoni Stróżecki- ojciec Andrzeja Stróżeckiego Prezesa PTTK. Fotografia z lat trzydziestych, fot. arch. autora.
Lutnia - Chór Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1910 roku. Jego czÅ‚onkiem byÅ‚ również znany aptekarz i filantrop StanisÅ‚aw PasierbiÅ„ski, fot. arch. autora.
Lutnia - Chór Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1910 roku. Jego czÅ‚onkiem byÅ‚ również znany aptekarz i filantrop StanisÅ‚aw PasierbiÅ„ski, fot. arch. autora.
W górnym rzędzie trzeci od lewej Antoni Stróżecki. W środkowym rzędzie obok naczelnika Blany z lewej strony- Stanisław Góralczyk, który przechowywał sztandar ukryty na strychu, fot. arch. autora
W górnym rzędzie trzeci od lewej Antoni Stróżecki. W środkowym rzędzie obok naczelnika Blany z lewej strony- Stanisław Góralczyk, który przechowywał sztandar ukryty na strychu, fot. arch. autora
Sztandar „SokoÅ‚a”. Fotografia z 2009 r. ZostaÅ‚a wykonana przed jego przekazaniem do Izby Muzealnej, fot. arch. autora.
Sztandar „SokoÅ‚a”. Fotografia z 2009 r. ZostaÅ‚a wykonana przed jego przekazaniem do Izby Muzealnej, fot. arch. autora.
Wycieczka „Sokołów” do OgrodzieÅ„ca .U góry piÄ…ty od lewej Antoni Stróżecki- ojciec Andrzeja Stróżeckiego Prezesa PTTK. Fotografia z lat trzydziestych, fot. arch. autora.
Wycieczka „Sokołów” do OgrodzieÅ„ca .U góry piÄ…ty od lewej Antoni Stróżecki- ojciec Andrzeja Stróżeckiego Prezesa PTTK. Fotografia z lat trzydziestych, fot. arch. autora.

|   Do góry   |   Strona główna   |

Centrum Inicjatyw Lokalnychwww.cil.org.pl

Newsletter

ALPANET - Polskie Systemy Internetowe