Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

Początek cechów w Polsce datuje się na XIII wiek. W wieku XIV nastąpił ich silny rozwój. W 1423 r. prawo zakazywało tworzenia cechów, a te istniejące zostały zniesione. Ich powrót nastąpił za sprawą Zygmunta I - po 120 latach działań w ukryciu. Największy rozkwit cechy przeĹźywały w wieku XVI.  W okresie rozbiorowym uległy licznym zmianom i przekształceniom przez co wiele straciły na znaczeniu. Ponowny ich rozwój nastąpił dopiero w latach dwudziestych XX w. W Polsce socjalistycznej cechy zmagały się z nieustającymi problemami stwarzanymi przez państwo. Zlikwidowane zostały cechy branĹźowe i powołano jedną organizację zwaną Cechem Rzemiosł RóĹźnych.

Działalność rzemieślnicza związana była równieĹź z historią ziemi zawierciańskiej. Obecna dzielnica Zawiercia - Kromołów - pojawia się w zapisach historycznych z 1193 r. MoĹźe się on pochwalić bogatymi tradycjami rzemiosła, w tym równieĹź rzemiosłem artystycznym. Przemysł włókienniczy, powstający w Zawierciu i Częstochowie u schyłku XIX w. stał się konkurencyjny dla kromołowskich manufaktur.

W latach 1918-1939 r. rzemiosło na terenie miasta Zawiercie odgrywało istotną rolę. Niedługo po zakończeniu I wojny światowej powołana została Rada Rzemieślnicza, której przewodniczącym został wybrany Jan Gruszczyński.

25 listopada 1919 r. trzynastu rzemieślników z Zawiercia pod przewodnictwem prezydenta miasta Kazimierza Pawłowskiego załoĹźyło Cech RzeĹşniczy, 3 lutego 1921 r. załoĹźony został Cech Szewców i Cholewkarzy, 13 maja 1923 r. Cech Ślusarzy i Kowali, 11 listopada 1923 r. Cech Fryzjerów, 29 maja 1925 r. Cech Stolarzy. Cechy te stanowiły Radę Rzemieślniczą, która w 1925 r. została przemianowana na Towarzystwo Rzemieślnicze.

Po wkroczeniu Niemców w 1939 r. Zawiercie włączono do wielkiej Rzeszy Niemieckiej. Po inteligencji, kolejną grupą która miała ulec wyniszczeniu byli rzemieślnicy. Niektóre z zakładów rzemieślniczych zostały przejęte przez Niemcy w szczególności  przez  Niemców rumuńskich. W maju 1942 r. zlikwidowane zostały cechy skupiające polskich rzemieślników a działający rzemieślnicy podlegali Izbie Rzemieślniczej w Opolu, z ekspozyturą w Będzinie.
10 paĹşdziernika 1940 r. aresztowany został Starszy Cechu Fryzjerów - Jan Rook działający w podziemnej organizacji polskiej „Płomień”, który zmarł 19 marca 1941 r. w więzieniu w Opolu.

28 paĹşdziernika 1945 r. odbył się pierwszy Zjazd Rzemieślników Powiatu Zawierciańskiego w trakcie którego przyjęty został ramowy statut oraz dokonano wyboru Zarządu Powiatowego Związku Cechów. Do Zarządu weszli: Jan Gruszczyński - prezes Zarządu, Ignacy Hamerski - wiceprezes, wybrano równieĹź sześciu członków i trzech zastępców członków.

Dekret z 1948 r. o zmianie prawa przemysłowego wprowadził jednolity obowiązek przynaleĹźności rzemieślników do cechu. Powiatowe związki cechów zostały zniesione i zastąpiono je okręgowymi związkami. Były to organizacje o charakterze przymusowym i obejmowały one po kilka powiatów. Lata 1948-1953 to okres stagnacji działalności cechowej.
Uchwałą Wojewódzkiej Rady Nadzorczej nr 69/2063 z 30 grudnia 1952 r. powołany został Zarząd Komisaryczny.

Do 1954 r. biuro Cechu miało swoją siedzibę w dwóch izbach wynajętych w budynku mieszkalnym przy ul. Kościuszki 2 w Zawierciu. W tym samym roku zakupiony został zniszczony kościół ewangelicko-augsburski przy ul. 1 Maja w Zawierciu, który następnie został zaadoptowany na Dom Rzemiosła. Uroczyste otwarcie odbyło się w listopadzie 1957 r.

W latach Polski Ludowej rzemiosło zawierciańskie brało aktywny udział w Ĺźyciu społecznym i politycznym, miało swoich przedstawicieli w radach narodowych, komisjach powiatowych i samorządach mieszkańców. Za sprawą Rzemiosła Zawierciańskiego wykonano oświetlenie przy ul. Kościuszki w 1964 r., ufundowany i wybudowany został pomnik Grobu Nieznanego Ĺťołnierza w 1968 r. Ponadto społecznie przepracowano wieleset godzin przy budowie Ośrodka Sportu i Rekreacji w Zawierciu oraz oddano do uĹźytku w ramach czynu społecznego „Pawilon Rzemiosła” na osiedlu Centrum w Zawierciu.

Ilość zakładów w Cechu w wybranych latach przedstawiała się następująco - np. 1966 r. - 599, 1970 r. - 630, 1974 r. - 659, 1978 r. - 583, 1982 r. 641, 1986 r. - 842, 1989 r. 1023.

W czasie istnienia Polski Ludowej zarządy Cechu kierowały organizacją cechową w Zawierciu i rzemieślnikami ziemi zawierciańskiej. Początkowo wybierane na trzyletnią kadencję  a następnie czteroletnią. Od 16 marca 1956 r. do 27 czerwca 1989 odbyło się 11 posiedzeń Walnego Zgromadzenia, które wybierało członków Zarządu Cechu.  

W roku 1989 następuje zmiana ustroju społeczno-politycznego w Polsce. Od 1 stycznia 1989 r. obowiązuje ustawa o działalności gospodarczej, która w połączeniu z panującymi warunkami gospodarki wolnorynkowej powoduje zastój a czasami nawet upadek organizacji cechowych jak i samego rzemiosła. Zamknięto i zlikwidowano dziesiątki zakładów rzemieślniczych. Wytężona i skuteczna praca nowowybranego zarządu Cechu oraz kolejnych sprawiła, iĹź cech nie rozpadł się i jest postrzegany przez wyĹźsze władze rzemiosła jako jeden z lepszych w kraju.

22 listopada 1992 r. zorganizowano uroczystości 70-lecia rzemiosła zawierciańskiego, w którym wzięło udział około 150 osób. Ufundowany został równieĹź nowy sztandar.

Sztandary od zawsze były nieodłącznym atrybutem kaĹźdego Cechu. W chwili obecnej zawierciańscy rzemieślnicy znajdują się w posiadaniu następujących sztandarów: - Cech Krawców: sztandar z 1924 r., Cech Stolarzy: sztandar z 1958 r., Cech Szewców i Cholewkarzy: sztandar z 1960 r., Cech Fryzjerów: sztandar z 1969 r., Cech Rzemiosł RóĹźnych: sztandar z 1969 r.; sztandar główny Cechu, Cech Piekarzy i Cukierników: sztandar z 1976 r., Cech Rzemiosł RóĹźnych: sztandar z 1992 r. (dotychczasowy z 1969 r. nie zawierał więzi z Kościołem Katolickim).

Cech Zawierciański jako jeden z pierwszych w kraju, został odznaczony przez Związek Rzemiosła Polskiego złotym medalem im. Jana Kilińskiego (najwyższe odznaczenie w rzemiośle) za zasługi zawierciańskiego rzemiosła, jego osiągnięcia w ciężkim okresie transformacji oraz za działania Zarządu Cechu. Medal wręczono na Walnym Zgromadzeniu Cechu w 1993 r.

12 maja 1992 r. zarejestrowano Rzemieślniczą Partię Polski z siedzibą w Domu Rzemiosła. Inicjatorami tego przedsięwzięcia obok zawierciańskich rzemieślników byli rzemieślnicy z Czechowic-Dziedzic.

Nieodzownym ogniwem działalności i pracy zawierciańskich rzemieślników było i jest szkolenie młodzieĹźy w zawodach rzemieślniczych. Praktykę młodzieĹź odbywała w ich zakładach. W latach 1997-2001 szkolono 260 uczniów z czego 1/3 zdawała egzamin czeladniczy. Większość praktykantów w zakładach rzemieślniczych pobiera naukę w Zespole Szkół im. Hugona Kołłątaja przy ul. Miodowej w Zawierciu.

Zgodnie ze statutem zawierciańscy rzemieślnicy tworzą sekcje branĹźowo-zawodowe, które wybierają ze swego grona przewodniczącego, z-cę przewodniczącego i sekretarza. Aktualnie większymi sekcjami zawodowymi Cechu są: sekcja motoryzacyjna, sekcja fryzjerska, sekcja piekarsko-cukiernicza, sekcja krawiecka, sekcja metalowa, sekcja budowlana, sekcja stolarsko-tapicerska, sekcja zawodów precyzyjnych, sekcja szklarska i szewska.

Decyzją Sądu Rejestrowego w Katowicach 30 czerwca 1999 r. dotychczasowy Cech Rzemiosł RóĹźnych przekształcony został w Cech Rzemieślników oraz Małych i Średnich Przedsiębiorstw.