Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

Stefan Stefañski

Zawierciańskie majówki

Strona główna » ZawierciaÅ„skie majówki

Ten dziaÅ‚, który przedstawiam może doprowadzić niektórych czytelników do nostalgii, a innych do frustracji serca, ponieważ dzisiejszym tematem sÄ… majowe pochody. Aby poznać historiÄ™ 1-Maja musimy przenieść siÄ™ za ocean do Stanów Zjednoczonych.  Fatalne, 12-godzinne warunki pracy i niskie zarobki spowodowaÅ‚y, iż pierwszego maja 1886 roku w Chicago wybuchÅ‚ strajk o polepszenie warunków pracy i 8-mio godzinny dzieÅ„ pracy. Walki z policjÄ…, użycie broni i dynamitu doprowadziÅ‚y do Å›mierci wielu ludzi. Dla upamiÄ™tnienia tego dnia w 1889 roku II MiÄ™dzynarodówka wprowadziÅ‚a dzieÅ„ 1-Maja jako MiÄ™dzynarodowy DzieÅ„ SolidarnoÅ›ci Ludzi Pracy potocznie nazywanym ÅšwiÄ™tem Pracy, obchodzonym corocznie od 1890 roku. W Polsce również ta data byÅ‚a poczÄ…tkiem obchodów majowych, które niejednokrotnie byÅ‚y tÅ‚umione przez zaborców. W latach 1945-1989 byÅ‚o to najważniejsze Å›wiÄ™to paÅ„stwowe zwane ÅšwiÄ™tem Klasy Robotniczej. Pochody 1- majowe staÅ‚y siÄ™ propagandowymi manifestacjami partyjnymi i niewiele miaÅ‚y wspólnego z pierwszymi zaÅ‚ożeniami. Nieodzownymi elementami byÅ‚y sztandary krajów demokracji ludowej, propagandowe hasÅ‚a, tygodniami przygotowywane wystÄ™py dzieci, przypinki w klapach marynarek, … i trybuny honorowe (na samochodach Star lub przyczepach ciÄ…gnikowych) skÄ…d pozdrawiali przechodzÄ…cych i przemawiali prominenci partyjni i sekretarz  PZPR. Podstawowym  obowiÄ…zkowym „elementem”  każdego pochodu 1- majowego byÅ‚ – obywatel. Nieobecność na pochodzie wiÄ…zaÅ‚a siÄ™ z karami dyscyplinarnymi w pracy  takimi jak nagana, zabranie premii. Nieobecność na pochodzie można byÅ‚o usprawiedliwić jedynie zwolnieniem lekarskim,  gdyż inaczej byÅ‚a to przysÅ‚owiowa bumelka. Podobnie byÅ‚o w szkole, uczeÅ„ miaÅ‚ obniżone oceny za sprawowanie i do szkoÅ‚y byli wzywani rodzice. W latach powojennych w  Zawierciu pochody 1-majowe  chodziÅ‚y ulicami KoÅ›ciuszki, 3 Maja (tam też znajdowaÅ‚a siÄ™ trybuna honorowa). W późniejszych latach trybuna znajdowaÅ‚a siÄ™ przy Komitecie Powiatowym PZPR (obecnie UrzÄ…d Skarbowy) lub przy UrzÄ™dzie Miasta na ulicy LeÅ›nej dawnej Stefana Okrzei. W latach, kiedy nie byÅ‚o jeszcze stadionu OSiR pochody najczęściej koÅ„czyÅ‚y siÄ™ na boisku Warty przy ul. Senatorskiej (rzadziej na boisku WÅ‚ókniarza – zresztÄ… oba boiska już nie istniejÄ…). Tam najczęściej po godzinnych wsÅ‚uchiwaniach siÄ™ w przemówienia i przemaszerowaniu ulicami w zwartych szeregach pochody rozchodziÅ‚y siÄ™. W innych latach pochód koÅ„czyÅ‚ siÄ™ na ul. 3 Maja potem obok budynku Komitetu Partyjnego, lub zawsze tam gdzie znajdowaÅ‚a siÄ™ trybuna honorowa. Tak koÅ„czyÅ‚y siÄ™ oficjalne części pochodów majowych. Tam zdawano flagi, szturmówki i transparenty by nastÄ™pnie korzystać z tego co zaoferowaÅ‚o paÅ„stwo dla ludu pracujÄ…cego miast i wsi. WiÄ™kszość imprez towarzyszÄ…cych odbywaÅ‚y siÄ™ w miejscu gdzie teraz jest OSiR (a w późniejszych latach w miejscach zakoÅ„czenia pochodu). Na polance w lasku stawiano scenÄ™ na której wystÄ™powaÅ‚y ludowe zespoÅ‚y, graÅ‚a orkiestra a wokóÅ‚ znajdowaÅ‚y siÄ™ stragany i samochody „Stonki” lub Å»uki i Nyski. Sprzedawano z nich towary takie jak wÄ™dliny, cytrusy, konserwy, sÅ‚odycze czy inne deficytowe towary, których próżno byÅ‚o szukać sklepach. Trzeba przyznać, że byÅ‚ to dobry sposób by 1-Maj byÅ‚ zawsze mile wspominany i oczekiwany, gdyż w tym dniu każdy obywatel mógÅ‚ poczuć siÄ™ zaspokojony i szczęśliwy a zapomnieć o prawdziwych problemach. OsobiÅ›cie uwielbiaÅ‚em „kopalnioki” – anyżowe dÅ‚ugie cukierki oraz watÄ™ cukrowÄ…, nieodzowny element majowych festynów, oraz stragany z obciachowymi zabawkami (z dzisiejszej perspektywy patrzÄ…c). Dużym powodzeniem wÅ›ród dzieci cieszyÅ‚y siÄ™ obwarzanki, korkowce, pistolety na kapiszony i oranżada (w butelkach z drucianym zamykaniem), a dla tych co nie mieli pieniÄ™dzy woda spod ogórków z beczki – ona byÅ‚a za darmo. W zależnoÅ›ci od sytuacji raz odbywaÅ‚y siÄ™ zawody i pokazy strażackie, innym razem potaÅ„cówki a jeszcze innym pokazy krów i buhajów. No cóż, wszystko to już odlegÅ‚a historia a takie hasÅ‚a jak: „1 Maja dniem radoÅ›ci i dumy ludzi rzetelnej i twórczej pracy!”, „Od socjalistycznej odnowy nie ma odwrotu!”, „Socjalistyczne paÅ„stwo jest silne Å›wiadomoÅ›ciÄ… swych obywateli!”, „Rewizjonistom i odwetowcom w RFN nasze stanowcze nie!”- i wiele, wiele innych powodujÄ… u nas ironiczny uÅ›miech na twarzy. Mój kolega Marek nie doczekawszy siÄ™ w tym roku  przemarszu pochodu wspominaÅ‚ mi, że zostawiÅ‚ sobie na pamiÄ…tkÄ™ flagÄ™ sprzed 20 lat Niemieckiej Republiki Demokratycznej i trochÄ™ żaÅ‚uje, że nie zachowaÅ‚ flagi ZSRR. Nawiasem mówiÄ…c przemarszu pochodu nie byÅ‚o w tym roku w Zawierciu z powodu zÅ‚ej pogody. MaÅ‚a grupa ludzi zebraÅ‚a siÄ™ i zÅ‚ożyÅ‚a kwiaty przed tablica 100 – lecia  Ruchu Robotniczego w Zawierciu oraz tablicÄ… upamiÄ™tniajÄ…cÄ… wydarzenia Krwawego PiÄ…tku. PamiÄ™tam takÄ… sytuacjÄ™ z roku 1984 jak z 30 kwietnia na 1 maja spadÅ‚o sporo Å›niegu (na ulice nie wyjechaÅ‚y pÅ‚ugi bo zima zaskoczyÅ‚a drogowców). BÄ™dÄ…c poza Zawierciem nie dojechaliÅ›my wraz z kolegami na pochód ponieważ wiÄ™kszość autobusów nie wyjechaÅ‚o na ulice, a maÅ‚o kto miaÅ‚ wtedy wÅ‚asne auto, ale ci co byli na miejscu na manifestacji siÄ™ odliczyli. Moja żona wspomina, że na studiach powiedziano im, że nie majÄ… co podchodzić do obrony pracy dyplomowej  jeÅ›li kogoÅ› nie bÄ™dzie na pochodzie. Nawet taka tragedia jak katastrofa elektrowni w Czarnobylu z 26 kwietnia 1986 rok nie wpÅ‚ynęła na przebieg pochodu – a wrÄ™cz przeciwnie w pracy nakazano mam  udziaÅ‚ w pochodach pomimo, że norma izotopów promieniotwórczych byÅ‚a przekroczona ponad póÅ‚ miliona razy! Tu należy pochwalić nasze ówczesne wÅ‚adze, bo pomimo zaprzeczeÅ„ ze strony radzieckiej o katastrofie i promieniowaniu, podjęły dziaÅ‚ania w ochronie obywateli podajÄ…c jod w postaci pÅ‚ynu lugola (niestety w niektórych miejscach stanowczo za późno) i opublikowano tabelÄ™ skażeÅ„. ByÅ‚ to jeden z pierwszych przypadków w PRL kiedy polskie wÅ‚adze podjęły niezależnÄ… od ZSRR decyzjÄ™, choć w późniejszym okresie prowadzono dezinformacyjnÄ… politykÄ™ w celu zminimalizowania problemu. W owych czasach ani pogoda, ani inne okolicznoÅ›ci nie miaÅ‚y wpÅ‚ywu na przebieg pochodu. Dzisiaj wpÅ‚yw majÄ… nie tylko warunki atmosferyczne, ale również wewnÄ™trzna przemiana naszego spoÅ‚eczeÅ„stwa, a czy to dobrze, czy to źle pozostawiam do oceny czytelników.

 Przygotowali J. S. GÄ™bka (materiaÅ‚y- zbiory wÅ‚asne)

Jeżeli posiadasz jakieś ciekawe egzemplarze napisz : jaslaz@poczta.onet.pl

Pochód 1 majowy 1947 r.Wręczenie sztandaru 1947r.Składanie wieńcy, pomnik  żołnierzy radzieckich 1948r.Składanie wieńcy, pomnik  żołnierzy radzieckich 1948r.Drużyna kolarska Włókniarz Zawiercie przed trybuną chonorową 1 maj 1954 r.KS Włókniarz Zawiercie 1 maj 1983 r.Zafama Zawiercie 1 maj 1983 r.

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8

|   Do góry   |   Strona główna   |

Centrum Inicjatyw Lokalnychwww.cil.org.pl

Newsletter

ALPANET - Polskie Systemy Internetowe