Dawne Zawiercie w fotografiach i opowiadaniach

JuĹź w pierwszej połowie XIX wieku do właścicieli dóbr ziemskich w okolicach Zawiercia docierają informacje (zaproszenia) o wystawach rolniczych w Moskwie. W okresie tworzenia podwalin przemysłu Zawiercia, w drugiej połowie XIX w. właściciele Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie” zdawali sobie doskonale sprawę z roli, jaką w sferze marketingowej odgrywa promocja na wystawach przemysłowo-rolniczych.

Po raz pierwszy wyroby bawełniane TAZ zostały zaprezentowane na Wystawie Przemysłowo-Rolniczej w Warszawie w 1880 r. Nie moĹźna tego pierwszego kroku uznać za udany, ale juĹź pięć lat póĹşniej na tej samej wystawie Towarzystwo zostało nagrodzone złotym medalem. Komisja konkursowa wysoko oceniła drukowane i barwne wyroby bawełniane z Zawiercia, które stały się sztandarowym produktem na kilkadziesiąt następnych lat. Pod koniec września 1885 r. fabryka zamknęła portfel zamówień, z uwagi na ogromne zainteresowanie nabywców wyrobami TAZ.

Wzrost produkcji tej największej zawierciańskiej fabryki był prawdopodobnie impulsem – niedocenianym dzisiaj przez historyków – który zaowocował w 1886 r. narodzinami pomysłu budowy pierwszego kościoła (bazylika św. Apostołów Piotra i Pawła).

Trudno dzisiaj odtworzyć listę wystaw, w jakich brali udział przedsiębiorcy okolic Zawiercia na przełomie XIX i XX wieku. W dziejach regionu niewątpliwie największym wydarzeniem promocyjno-marketingowym była Wystawa Przemysłowo-Rolnicza w Częstochowie w 1909 roku. W ubiegłym roku obchodzono setną rocznicę tego wydarzenia, bezprecedensowego w dziejach Częstochowy i regionu.

Pomysł wystawy narodził się w 1907 r. Przedsiębiorcy z Zawiercia czynnie włączyli się w prace organizacyjne, a jedno z pierwszych posiedzeń Komitetu Organizacyjnego odbyło się właśnie w Zawierciu. To właśnie tutaj, w ostatnich dniach grudnia,  podjęta została jedna z kluczowych decyzji o terminie wystawy, który przesunięto z 1908 na 1909 rok. Dyrektor TAZ, Stanisław Szymański, został wybrany wiceprezesem Komitetu Organizacyjnego. W składzie komisji oceniających wystawców znaleĹşli się teĹź inni zawiercianie, m.in. dyrektor handlowy TAZ, Marcin Ginsberg. Wsparcia finansowego udzielili równieĹź właściciele firm, które nie brały udziału w wystawie, np. Ernest Erbe czy Huta Szkła Reich i s-ka.

Wystawa częstochowska została otwarta 5 sierpnia 1909 r. i trwała do 4 paĹşdziernika. Szacuje się, Ĺźe tereny wystawowe odwiedziło ponad 700 tys. osób i był to spektakularny sukces organizatorów. Trudno współcześnie znaleźć podobny przykład promocji Zawiercia o tak duĹźym zasięgu. Obok znanych firm, jak TAZ, Fabryka pędni, maszyn i odlewnia Ĺźelaza w Zawierciu Sambor, Krawczyk i S-ka, „Stanisław Ginsberg”, biura przemysłowo-techniczne w Zawierciu i Częstochowie, na wystawie Zawiercie prezentowało równieĹź dorobek kulturalny i oświatowy. Swoje prace przedstawiły szkoła fabryczna TAZ, miejscowa ochronka oraz szkoła przyfabryczna dla ślusarzy Huldschyńskiego.

Dyrektor Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie”, Szymański, zwracał wcześniej uwagę, Ĺźe wielki przemysł „wyników praktycznych z wystawy tej prawdopodobnie nie osiągnie, obowiązkiem jednak tego przemysłu jest popieranie wystawy ze względu na znaczenie kulturalne”. Korespondent jednej z gazet, omawiając wystawę, pisał: „Kto z was wie, iĹź w skromnym Zawierciu skromny urzędnik fabryczny p. Juliusz Isaak dochował się – dzięki mozołowi i ofiarom całego Ĺźycia – jednej z najwspanialszych kolekcji stawonogów, jaka jest na świecie?”. Obok niego swoje zbiory fizjograficzne ze skamielinami i minerałami okolic Zawiercia prezentował teĹź Piotr Lubicz Strzeszewski – były generalny dyrektor TAZ.

Organizatorzy wystawy przygotowali dla zwiedzających liczne pamiątki. Wśród nich moĹźemy spotkać barwną chustę z panoramą wystawy i widokiem klasztoru jasnogórskiego, która została zaprojektowana i wyprodukowana w fabryce Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie”. Jedyny znany egzemplarz tej chusty znajduje się w zbiorach prywatnych częstochowskiego antykwariusza. Jej fotografia trafiła na okładkę pamiątkowego albumu, wydanego z okazji obchodów setnej rocznicy wystawy częstochowskiej. Pomysłodawcy wydania nie wiedzieli, Ĺźe u dołu wspaniałej, kolorowej chusty znajduje się widok fabryki bawełny w Zawierciu.

Efekty udziału w wystawie moĹźna mierzyć przywiezionymi wówczas do Zawiercia dyplomami i medalami, ale nie to było najwaĹźniejsze. Odwiedzający wystawę mogli się przekonać, Ĺźe w zawierciańskich osadach fabrycznych, które nabierają miejskiego charakteru, w sąsiedztwie nowoczesnego przemysłu  krzewi się oświata i kultura, Ĺźe moĹźna tutaj rozwijać swoje zainteresowania. Uroki krajobrazu okolic Zawiercia prezentował na wystawie znany fotograf –Ignacy Męcik. W latach 1907-1909 w prasie częstochowskiej ukazało się wiele notatek związanych z Zawierciem – o uroczystym otwarciu szkoły fabrycznej TAZ, o ośmioklasowej szkole ludowej, o imprezach kulturalnych w miejscowej resursie i parku Bronisławów oraz o Ĺźyciu towarzyskim mieszkańców.

Nie tylko pod tym względem największą akcję promocyjną w dziejach Zawiercia moĹźemy uznać za udaną. Jeszcze przez wiele lat uĹźyteczną ozdobą terenów powystawowych były Ĺźeliwne słupy latarni odlanych w hucie Huldschyńskiego, a wyjątkową ozdobą parku pod Jasną Górą do dzisiaj jest pawilon wystawowy, wybudowany przez Towarzystwo Akcyjne „Zawiercie”, który w przeszłości pełnił rolę obserwatorium astronomicznego, a obecnie mieści się w nim filia muzeum. Przy okazji obchodów setnej rocznicy wystawy wydano równieĹź kalendarz, którego ozdobą jest widok pawilonu wystawowego Towarzystwa Akcyjnego „Zawiercie”. Sympatyczna promocja naszego miasta powróciła do Częstochowy po 100 latach.    

autor: Zdzisław KluĹşniak    

Artykuł pierwotnie ukazał się na stronie zawiercianin.pl